HET OPENBAAR ONDERWIJS
Met het onderwijs in de negentiende eeuw nam men het niet zo nauw. In de zomermaanden hield men de kinderen vaak thuis om op het land of op de steenfabrieken te werken. Het leerlingenaantal lag zo rond de honderd leerlingen aan het eind van de negentiende eeuw terwijl dat in de wintermaanden een stuk lager lag. Het schoolgeld voor de kinderen bedroeg ƒ0,25 per maand voor alle klassen voor diegenen die dat konden betalen. Slechts één onderwijzer met de opleiding van hoofdonderwijzer zorgde voor het onderwijs. Arme kinderen kregen les in de avonduren. Hoofdonderwijzer Roeland Smits zorgde in de tweede helft van de negentiende eeuw daarvoor en kreeg van de gemeente daarvoor een extra toelage. De kosten voor het openbaar onderwijs liepen in 1864 al op tot zevenhonderd gulden. Daar was het ontvangen schoolgeld al vanaf getrokken. Gedurende de jaren zestig van de negentiende eeuw bleef het aantal leerlingen schommelen rond de honderd leerlingen. In de jaren zeventig lag het aantal ruim boven de honderd met als uitschieter 1870 met 132 leerlingen. Hiervan kregen 81 leerlingen gratis onderwijs. Voor de nieuw benoemde hoofdonderwijzer Engelen werd in 1872 aan de gemeente gevraagd zijn jaarwedde te verhogen. Dat ging niet door, maar hij kreeg wel een gratificatie toegewezen. Om zijn lage onderwijzerstractement wat aan te vullen kreeg hij in 1877 de nevenfuncties van brievengaarder. Hij was dan belast met het ontvangen en uitgeven van brieven omdat er in Zuilichem geen postkantoor maar alleen een hulppostkantoor gevestigd was In 1879 werd zijn gratificatie verhoogd van 50 naar 75 gulden en per 1 januari zijn jaarwedde tot 125 gulden In 1880 waren de kosten voor het onderwijs al opgelopen tot ruim 800 gulden per jaar. In 1881 werd er een lokaal bijgebouwd en in 1891 werd het grootste lokaal met een schot in tweeën gedeeld. Hoofdonderwijzer was toen nog steeds Hendrik Engelen, de onderwijzers waren Cornelis van Wijk en Antonia Hendrika IJsbrand. Het aantal leerlingen schommelde in de periode 1881 – 1908 tussen de 121 en 146 leerlingen.
In 1897 dienden 15 gezinshoofden aan de Meidijk, Leendertdijk en Veugeldijk een verzoek bij de gemeenteraad in om een eigen school met hulponderwijzer aan de Meidijk te krijgen voor ongeveer 35 kinderen uit hun buurt. De gemeenteraad ging niet op het verzoek in.
Hendrik Engelen kreeg in 1903 eervol ontslag als hoofd van de school en werd opgevolgd door H.C. Weidenaar. Het hoofd van de school verdiende toen 850 gulden per jaar, de beide onderwijzers respectievelijk 600 en 550 gulden. Weidenaar zag in april 1908 een verzoek om zijn jaarwedde van 1050 gulden met 50 gulden te verhogen met algemene stemmen door de gemeenteraad verworpen worden. Dat was in het begin van de schoolstrijd die inmiddels woedde. De komst van een Christelijke lagere school zorgde voor onrust in de gemeente en onder het personeel van de openbare school. Grote voorstander van de oprichting van een Christelijke school was de in 1907 naar Zuilichem gekomen hervormde predikant D.Th.Keck.
In juni 1932 besloot de gemeente om een nieuwe school met onderwijzerswoning te bouwen, maar uiteindelijk besloot men in 1933 om de bestaande school te verbouwen.
In 1941 werd een lokaal ingericht voor het geven van lichamelijke oefening. De Christelijke school kon daar dan ook gebruik van maken. De heer Versluis die van 1946 – 1955 verbonden geweest is aan de school, heeft meegewerkt aan de bouw van een nieuwe school na de Tweede Wereldoorlog aan de Schoolstraat. De oude school naast de kerk was, net als de hervormde kerk grotendeels verwoest. Eén lokaal kon nog gebruikt worden. Hier werd de laagste klas in gezet. De andere leerlingen hebben ruim vier jaar lang les gekregen in de schuur van J. Schalk (De Vijfhoek). Veel ouders zagen het lesgeven in de hooiberg niet zitten en deden hun kinderen naar de School met de Bijbel. De bouw van de school wilde niet erg vlotten. De heer Versluis deed veel moeite de leerlingen voor het openbaar onderwijs te behouden. Hij probeerde de leegloop te stoppen door de "overlopende' ouders met toestemming van meester Borreman, hoofd van de School met de Bijbel, te bezoeken. In 1949 werd de nieuwe school aan de Schoolstraat door burgemeester Hobo geopend en in 1975 werd het semipermanente lokaal aan het Poortwegje vernoemd naar burgemeester J. van Eck.
Hoewel op de peildata 16 januari 1987 en 16 januari 1988 het aantal leerlingen respectievelijk 40 en 36 bedroeg, was het college van burgemeester en wethouders van de gemeente van mening dat de openbare school te Zuilichem gehandhaafd moest blijven. Het voorstel werd ook gedaan omdat het hier de enige openbare school in het betreft en er binnen een afstand van 3 kilometer van de school geen andere openbare basisschool was gevestigd. Aangezien er verwacht werd dat het aantal leerlingen van de openbare basisschool wat hoger zou worden, was er geen sprake van een reële dreiging.
In 1993 fuseerde de Burgemeester van Eckschool in Zuilichem met de D.W. van Dam van Brakelschool in Brakel en daarmee hield de school in Zuilichem op te bestaan. Vanaf dat moment werden de kinderen vanuit het dorp vervoerd naar het naburige Brakel.
Chronologisch vermelden we hieronder namen van personeelsleden die verbonden waren aan de school.
Herman Langermans (1661), Alexander Davitson (1682), Aart van Wijck (1691), Jan Mathijszn van Valckenburgh (1697), Hendrik Ekelman (1711), Peter Kuypers (1754), Herbert Fortuyn (1759), Jacob de Reus (1760) Jan Bonebakker (1763), Joh Dekkers (1767),
W. Exel rond 1852, huisonderwijzer, Roeland Smits, Hendrik Engelen, afkomstig uit Acquoi, (van 1872 tot 1903), A. van Urk (1883) uit Broek in Waterland, Cornelis van Wijk, Antonia Hendrika IJsbrand, H.C. Wijdenaar (1906), juffrouw Torman, meester H. Sprong uit Poederoijen, (vanaf 1907), juffrouw M.B. van Balkum (tot 1908), juffrouw P.M. van der Wilt (vanaf 1908 - 1933), A.A. van Dommelen, tot 1918, vertrok naar Deil, Juffrouw Van der Meulen, Meester Bulten, meester J. van Tilborgh (1919) uit 's Grevelduin Capelle, C. de Graaff tot 1921 vertrok naar Gameren, J.W. Stassen (1921-1923) uit Heusden, vertrok naar Amersfoort, Cornelis Schelte Kranendonk, juffrouw Neeltje Groesbeek tot 1930 (geb. 1897 in Dordrecht), meester Homan, D. W. G. Verkerk, W.C. de Man (tot eind 1934), M. Smits (tot 1946), juffrouw Groesbeek., F. Versluis (1946-1955), juffrouw Kempers – Gottmer, juffrouw Baggerman, dhr. Fransen (1955), juffrouw Fransen, dhr. Belgraven (1957), juffrouw Van der Linden, juffrouw Van Bosch, De Jong (1962), juffrouw Coolen- de Blauw, dhr. Otter, dhr. Imboss (1965) dhr. Wannee (1971), dhr. Montijn (1975), juffrouw Uphof, dhr. Versteege (1977 – 1984), juffrouw Van Dugteren, dhr. Reindsersma (1985), juffrouw van Dugteren, juffrouw Eisenburger en juffrouw Aarts.
SCHOOL MET DE BIJBEL
In 1908 werd door de Hervormde predikant ds. D. Th. Keck het initiatief genomen om een Christelijke school in Zuilichem op te richten. Er werden ook gesprekken gevoerd met leden van de Gereformeerde kerk, uiteindelijk werd er een bestuur gevormd uit vier leden van de Hervormde kerk en vier leden van de Gereformeerde kerk. Het eerste bestuur bestond uit de volgende personen:
Vanuit de Ned. Herv. kerk: ds. D.Th. Keck, J.W. Klop, A.R.J. Maas en J. van Vugt. Vanuit de Gereformeerde kerk: E. van Dalen, C.J. Benckhuysen, M. van Brakel en D. van der Meijden.
Op 12 oktober 1909 werd met het onderwijs begonnen in de Ned. Herv. Kerk. In 1910 werd er al aan de Gemeente gevraagd om drie lokalen van de openbare school te huren omdat de toestand onhoudbaar werd.
Op 5 augustus 1912 werd er een nieuwe school aan de Waaldijk geopend, welke 45 jaar dienst heeft gedaan. In datzelfde jaar betrok het hoofd van de school ook een schoolhuis. In dat jaar kwam ook de financiële gelijkstelling van het bijzonder onderwijs met het openbaar onderwijs.
In 1948 werd in Zuilichem een kleuterschool opgericht, de eerste groep startte in het Koetshuis bij de Hervormde pastorie. In 1949 werd een nieuwe school gebouwd tegenover de Hamsteegstoep (naast Dorpshuis Den Ham) Op 4 september 1976 werd een nieuwe Christelijke kleuterschool geopend op het terrein naast het diepvriesgebouwtje aan de Schoolstraat. De school kreeg de naam: de Rank. Tot 1991 is dit gebouw in gebruik geweest, toen integreerde de school met de lagere school.
In de eerste helft van 1954 gaat het bestuur zich oriënteren op het bouwen van een nieuwe school, op 27 juli 1956 werd de eerste steen gelegd door de voorzitter van het bestuur dhr. N.D. Bakker, het nieuwe gebouw werd 7 september 1957 officieel geopend. In 1984 kwam er nog een verbouwing en de integratie van de lagere school en de kleuterschool tot basisschool in 1985 maakte een volgende verbouwing nodig, in die tussentijd werd gebruik gemaakt van de huishoudschool aan de overzijde van de straat. Op 29 juni 1991 werd de verbouwde school feestelijk heropend. De eerste steen van die verbouwing werd gelegd door mevrouw F. Ekelmans - de Zeeuw. Omdat het aantal leerlingen na die jaren steeg moest nog gebruik gemaakt worden van een gebouwtje van de Rabobank. Er werd weer verbouwd aan de school om te komen tot een 'brede school' , de eerste in de gemeente Zaltbommel, de peuterspeelzaal, de bibliotheek en het basisonderwijs kwam onder een dak. Op 24 september 2005 werd een gedenksteen onthuld door dhr. K.A. Tillema die van 1971 - 2005 hoofd van de school was. De brede school werd toen feestelijk in gebruik genomen.
Hoofd van de school was in 1909 dhr. Jonker. Mej. P.F.F. Fuijkschot werd benoemd als onderwijzeres en J.H. Ekelmans uit Leerdam als onderwijzer. In 1913 werd dhr. Van Velzen benoemd, hij was de zoon van de gereformeerde predikant van Zuilichem. Omdat in 1914 juffrouw Fuykschot huwde, werd er ontslag voor haar aangevraagd en werd vervolgens als onderwijzeres benoemd mej. Sievers uit Arnhem. In 1915 mej. G.P. Rijnberk uit Zetten, in 1916 mej. T.G. van der Stolk uit Hedel, in 1917 mej. E.W. Augsutinus uit Utrecht, vervolgens mej. Bouwman en dhr. P.J.J. van Ingen. In mei 1919 komt dhr. Van Balen uit Brakel als vrijwilliger meehelpen. Daarna was dhr. Wiepkema hoofd. In 1920 komt dhr J.G. de Vries uit Utrecht als ondewijzer en dhr. K.W. de Graaf uit Aalburg en per 1 oktober van dat jaar wordt dhr. M. Verbrugge uit Dinteloord benoemd als hoofd van de school.. In dat jaar wordt Lena Schriever handwerkjuf. In september 1921 wordt mevrouw Van der Blom-Fuykschot gevraagd als onderwijzeres te fungeren en in oktober van dat jaar wordt mej. E. van den Handel uit Brakel benoemd en in 1922 komt de heer H.A. Croin als leerkracht van de school.
We noemen nog de volgende hoofden: N. Borreman (1932-1950), G. Duijzer (1950 – 1959) A. van Sprang (1959-1961) I. Brouwer (1961-1967. B. Versteeg (1967-1971), K.A. Tillema (1971-2005) en J. van Leerdam.
In 2009 vierde de school haar 100-jarig bestaan, Stichting De Vier Heerlijkheden had een lokaal ingericht met de verzameling oude foto's van het dorp en de school. Hieronder ziet u een reportage.
In 2021 is een FILM gemaakt over de school.
BRONNEN:
75 jaar School met de Bijbel Zuilichem, samengesteld door A. Geluk
Wim, zus Jet, internet 100-jarig jubileum School met de Bijbel Zuilichem
Informatie van dhr. Sake Reindersma
Aart Bijl, De geschiedenis van Zuilichem, dorp tussen de Maas en de Waal Stichting De Vier Heerlijkheden 2013
Reformatorisch Dagblad van 20 september 1988
Regionaal archief Rivierenland, krantenarchief:
Tielse Courant 1852, 1872, 1877, 18791883. 1906, 1907, 1923
Zalt-Bommelse courant 1918, 1919, 1921
Weekblad voor Zaltbommel, Bommeler- en Tielerwaard
Jan van Brakel, Kèl, Kèl, waene tijd was te .... Historische werkgroep Stichting De Vier Heerlijkheden 1995, blz. 23
